Wystawa poświęcona jest rejonowi Mrągowa od starożytności po wczesne średniowiecze. Zabytki zgromadzone na niej prezentują poszczególne etapy w rozwoju społeczno-gospodarczym ludności zamieszkującej te tereny.
Autor: Łukasz Kulicki
Pierwsze ślady pobytu gromad ludzkich w pasie Pojezierza Mazurskiego pojawiły się w okresie około 10 tys. lat p.n.e. Najstarszym zabytkiem znalezionym w okolicach Mrągowa jest zdobiony grot z rogu łosia z rejonu jeziora koło Piecek (około 10 tys. lat p.n.e.). Najwięcej znalezisk pochodzi ze środkowej epoki kamienia (ok. 8 tys. lat p.n.e.). Było to zapewne związane z ociepleniem się klimatu, a tym samym z dogodniejszymi warunkami bytowymi. Z chwilą rozprzestrzenienia się lasów musiały zaniknąć łowy na zwierzęta żyjące stadnie. Tereny Mrągowa penetrowane były wówczas przez łowców i myśliwych. Pozostałością po ich obecności są narzędzia wykonane z poroża reniferów, rogów tura, łosia, kości niedźwiedzia oraz kamienia i krzemienia (m.in. harpun z Wojnowa, siekierka rogowa z rzeki Krutyni).
Około 4 tys. lat p.n.e. w rejon Mrągowa przybywają ludy, które osiedlają się tutaj na stałe. Reprezentują nowy typ gospodarki opartej na uprawie ziemi i hodowli zwierząt. Następuje ciągły postęp w wyrobie i wypale naczyń glinianych.
Pojawienie się i rozpowszechnienie nowego surowca, jakim był brąz, wyznacza kolejny etap w rozwoju grup ludzkich w okolicach Mrągowa. Stąd epoka nazywana jest epoką brązu (ok. 1 700 lat p.n.e.). Pojawiają się pierwsze wyroby z brązu. Z czasem umacnia się gospodarka rolna i hodowlana oraz upowszechniają się nowe zwyczaje w sferze duchowej. Wyrazem nowych wierzeń była kremacja zmarłych. Szczątki kostne spalone na stosie zsypywano do popielnic (np. cmentarzysko w Pustnikach). Zabytkami z tego czasu z okolic Mrągowa są m.in.: czekan brązowy z Popielna nad jeziorem Śniardwy oraz siekierki brązowe z Cierzpięt, Rybna i Woźnic.
Fot. Łukasz Kulicki
Od około V wieku p.n.e. na omawianym obszarze zwiększa się znacznie liczba punktów osadniczych. Wspólną cechą tych osad było z reguły obronne usytuowanie w niedostępnych, trudnych do zdobycia miejscach. Osady takie odkryto w miejscowościach Maradki i Rybno. Do najciekawszych odkryć należy osada nawodna ulokowana przy brzegu jeziora Piłakno. Obok charakterystycznych dla tego typu osiedli obronnych w okolicach Mrągowa znajdują się nowe formy cmentarzysk. Reprezentują je sztucznie usypane kopce ziemne zwane kurhanami. Kryły one wewnątrz kamienno-ziemnej konstrukcji popielnice, umieszczane na bruku kamiennym. Takie cmentarzyska znaleziono w Gielądzie, Głodowie, Jędrychowie, Warpunach. Wykształciła się wówczas nowa kultura zwana kulturą kurhanów zachodniobałtyjskich (od ok. 500 roku p.n.e. do początków n.e.), będąca odzwierciedleniem długotrwałych procesów osadniczych w rejonie Bałtyku.
W początkach naszej ery (lata od 0 do 400 n.e.) na ujednoliconym już terenie kultury bałtyjskiej nastąpiły dalsze przemiany osadniczo-gospodarcze. Związane to było z nową umiejętnością wyrobu narzędzi z żelaza. Doskonalsze od poprzednio używanych pozwalały na intensywniejszy rozwój rzemiosła i rolnictwa. Wykształcił się nowy układ społeczny. Tworzyły się społeczne więzi wspólnot terytorialnych, zalążków plemion. Z tego czasu pochodzą cmentarzyska cialopalne z bogatym wyposażeniem w przedmioty wykonane ze srebra, żelaza, szkła, bursztynu. Były to: zapinki, szpile, sprzączki, pierścionki, naszyjniki, paciorki, groty oszczepów, ostrogi i inne. Cmentarzyska odkryto między innymi w Babiętach, Mojtynach, Macharach, Brejdynach, Dłużku, Gąsiorze, Koczku, Muntowie, Zyzdroju. Elementem charakterystycznym cmentarzysk mrągowskich jest występowanie monet brązowych i srebrnych z II i III w. n.e. Odkryto je w Koczku, Lasowcu, Macharach, Mojtynach. Niezwykle interesującą cechą obrządku pogrzebowego są pochówki koni. Zwyczaj ten stosowany był przez ludność zamieszkującą teren bałtyjski. Konie chowano razem z piękną i bogatą uprzężą. Odkryto je między innymi w Wólce Prusinowskiej i Kosewie.
W V w. n.e. zanikają oddziaływania Imperium Rzymskiego i jego prowincji, a na terenie Pojezierza Mazurskiego pojawiają się importy nadczarnomorskie. Dowodzą tego materiały archeologiczne z tego czasu, znalezione w powiecie mrągowskim. Plemię Galindów zamieszkujące te tereny już w pierwszych wiekach naszej ery miało skrystalizowaną gospodarkę rolno-hodowlaną i wykształciło więzi społeczne. Wyrazem walk międzyplemiennych były zapewne nowo zakładane grody obronne, m.in. Szestno, Nowe Bagienice, Majcz Mały, Młynik, Pustniki. Grody usytuowane z zasady obronnie, umacniano dodatkowo wałami ziemnymi i palisadami. Grodziska były siedzibami ówczesnych przedstawicieli sprawujących władzę w najbliższym terenie. U podnóża lub w ich pobliżu powstawały osady rolników, rzemieślników, kupców. Na ślady osadnictwa wczesnośredniowiecznego natrafiono w miejscowościach: Lipowo, Dłużec, Surmówka, Boże. Cmentarzyska z tego okresu odkryto w Brejdynach, Łuknajnie.
Około 4 tys. lat p.n.e. w rejon Mrągowa przybywają ludy, które osiedlają się tutaj na stałe. Reprezentują nowy typ gospodarki opartej na uprawie ziemi i hodowli zwierząt. Następuje ciągły postęp w wyrobie i wypale naczyń glinianych.
Pojawienie się i rozpowszechnienie nowego surowca, jakim był brąz, wyznacza kolejny etap w rozwoju grup ludzkich w okolicach Mrągowa. Stąd epoka nazywana jest epoką brązu (ok. 1 700 lat p.n.e.). Pojawiają się pierwsze wyroby z brązu. Z czasem umacnia się gospodarka rolna i hodowlana oraz upowszechniają się nowe zwyczaje w sferze duchowej. Wyrazem nowych wierzeń była kremacja zmarłych. Szczątki kostne spalone na stosie zsypywano do popielnic (np. cmentarzysko w Pustnikach). Zabytkami z tego czasu z okolic Mrągowa są m.in.: czekan brązowy z Popielna nad jeziorem Śniardwy oraz siekierki brązowe z Cierzpięt, Rybna i Woźnic.
Od około V wieku p.n.e. na omawianym obszarze zwiększa się znacznie liczba punktów osadniczych. Wspólną cechą tych osad było z reguły obronne usytuowanie w niedostępnych, trudnych do zdobycia miejscach. Osady takie odkryto w miejscowościach Maradki i Rybno. Do najciekawszych odkryć należy osada nawodna ulokowana przy brzegu jeziora Piłakno. Obok charakterystycznych dla tego typu osiedli obronnych w okolicach Mrągowa znajdują się nowe formy cmentarzysk. Reprezentują je sztucznie usypane kopce ziemne zwane kurhanami. Kryły one wewnątrz kamienno-ziemnej konstrukcji popielnice, umieszczane na bruku kamiennym. Takie cmentarzyska znaleziono w Gielądzie, Głodowie, Jędrychowie, Warpunach. Wykształciła się wówczas nowa kultura zwana kulturą kurhanów zachodniobałtyjskich (od ok. 500 roku p.n.e. do początków n.e.), będąca odzwierciedleniem długotrwałych procesów osadniczych w rejonie Bałtyku.
W początkach naszej ery (lata od 0 do 400 n.e.) na ujednoliconym już terenie kultury bałtyjskiej nastąpiły dalsze przemiany osadniczo-gospodarcze. Związane to było z nową umiejętnością wyrobu narzędzi z żelaza. Doskonalsze od poprzednio używanych pozwalały na intensywniejszy rozwój rzemiosła i rolnictwa. Wykształcił się nowy układ społeczny. Tworzyły się społeczne więzi wspólnot terytorialnych, zalążków plemion. Z tego czasu pochodzą cmentarzyska cialopalne z bogatym wyposażeniem w przedmioty wykonane ze srebra, żelaza, szkła, bursztynu. Były to: zapinki, szpile, sprzączki, pierścionki, naszyjniki, paciorki, groty oszczepów, ostrogi i inne. Cmentarzyska odkryto między innymi w Babiętach, Mojtynach, Macharach, Brejdynach, Dłużku, Gąsiorze, Koczku, Muntowie, Zyzdroju. Elementem charakterystycznym cmentarzysk mrągowskich jest występowanie monet brązowych i srebrnych z II i III w. n.e. Odkryto je w Koczku, Lasowcu, Macharach, Mojtynach. Niezwykle interesującą cechą obrządku pogrzebowego są pochówki koni. Zwyczaj ten stosowany był przez ludność zamieszkującą teren bałtyjski. Konie chowano razem z piękną i bogatą uprzężą. Odkryto je między innymi w Wólce Prusinowskiej i Kosewie.
W V w. n.e. zanikają oddziaływania Imperium Rzymskiego i jego prowincji, a na terenie Pojezierza Mazurskiego pojawiają się importy nadczarnomorskie. Dowodzą tego materiały archeologiczne z tego czasu, znalezione w powiecie mrągowskim. Plemię Galindów zamieszkujące te tereny już w pierwszych wiekach naszej ery miało skrystalizowaną gospodarkę rolno-hodowlaną i wykształciło więzi społeczne. Wyrazem walk międzyplemiennych były zapewne nowo zakładane grody obronne, m.in. Szestno, Nowe Bagienice, Majcz Mały, Młynik, Pustniki. Grody usytuowane z zasady obronnie, umacniano dodatkowo wałami ziemnymi i palisadami. Grodziska były siedzibami ówczesnych przedstawicieli sprawujących władzę w najbliższym terenie. U podnóża lub w ich pobliżu powstawały osady rolników, rzemieślników, kupców. Na ślady osadnictwa wczesnośredniowiecznego natrafiono w miejscowościach: Lipowo, Dłużec, Surmówka, Boże. Cmentarzyska z tego okresu odkryto w Brejdynach, Łuknajnie.
